کتاب «فریفته‌ی تصادف» (Fooled by Randomness) نوشتهی نسیم نیکلاس طالب، به بررسی نقش شانس و تصادف در موفقیتها و شکست‌های انسان، به‌ویژه در دنیای مالی و تصمیم‌گیری‌های روزمره میپردازد. طالب استدلال میکند که انسانها اغلب “تصادف” را با “مهارت” یا “علت و معلول منطقی” اشتباه میگیرند و این سوگیری شناختی می‌تواند به تصمیم‌های نادرست و قضاوت‌های اشتباه منجر شود.
مفاهیم کلیدی کتاب
نقش شانس در موفقیت:
- بسیاری از موفقیتها در زندگی (به‌ویژه در بازارهای مالی) نه از مهارت فرد، بلکه از تصادف و شانس ناشی میشوند.
- مثال: یک معامله‌گرِ خوششانس ممکن است سالها سود کند، اما این موفقیت لزوماً ناشی از استراتژی هوشمندانه نیست.
خطای بازماندگی (Survivorship Bias):
- ما فقط موفقها را میبینیم و شکست‌خوردگان نادیده گرفته میشوند.
- مثلاً در والاستریت، معامله‌گران موفقِ معدود مورد تحسین قرار میگیرند، اما هزاران نفر که ورشکست شده‌اند فراموش میشوند.
رویدادهای نادر و غیرقابل‌پیشبینی (Black Swans):
- طالب پیش‌زمینه‌ی نظریه‌ی «قوی سیاه» را در این کتاب مطرح میکند: رویدادهای نادر و غیرمنتظره که تأثیر عظیمی بر زندگی و بازارها دارند، اما انسانها تمایل دارند آنها را پس از وقوع، «قابل‌پیشبینی» تفسیر کنند.
توهم کنترل (Illusion of Control):
- انسانها به‌طور غریزی دوست دارند بر وقایع کنترل داشته باشند، حتی وقتی هیچ کنترلی وجود ندارد (مثلاً در بازارهای مالی).
انتقاد به مدلهای ریاضی و آماری:
- طالب مدلهای رایج مالی (مانند نظریه‌ی پرتفوی مدرن) را به‌دلیل نادیده گرفتن عدم‌قطعیت و رویدادهای شدید مورد انتقاد قرار میدهد.
پیام اصلی کتاب
- تواضع در برابر ناشناخته‌ها: انسانها باید بپذیرند که جهان بسیار پیچیده‌تر و تصادفی‌تر از چیزی است که فکر میکنند.
- تفکیک شانس از مهارت: موفقیتها را همیشه به حساب شایستگی شخصی نگذارید و نقش شانس را دستکم نگیرید.
- زندگی در دنیای پراز عدم‌قطعیت: بهجای تلاش برای پیشبینی آینده، باید یاد بگیریم چگونه با عدم‌قطعیت و ریسک‌های غیرقابل‌محاسبه زندگی کنیم.
مخاطبان کتاب
- فعالان بازارهای مالی و سرمایه‌گذاران.
- افرادی که به روانشناسی تصمیم‌گیری، فلسفه‌ی احتمالات و نقش شانس در زندگی علاقه‌مندند.
- کسانی که میخواهند از سوگیری‌های شناختی خود آگاه شوند و تصمیم‌های منطقی‌تری بگیرند.
نکته‌ی نهایی
طالب در این کتاب از تجربه‌ی شخصی خود به‌عنوان یک معامله‌گر سابق والاستریت و دانشمند ریاضیات استفاده میکند تا نشان دهد چگونه «غرورِ کاذب» و «توهمِ دانش» می‌توانند فاجعه‌بار باشند. او خواننده را تشویق میکند تا بهجای جنگیدن با تصادف، آن را به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بپذیرد.
در صورتی‌که این مطالب برای شما جالب بود فایل صوتی خلاصه این کتاب را گوش کنید.
